Коррупция - давлат ва жамият тараққиётига
энг жиддий таҳдидлардан бири. У фақат иқтисодий йўқотишлар эмас, балки халқнинг
давлатга бўлган ишончига путур етказади. Шу боис, мамлакатимизда коррупцияга
қарши курашиш масаласи давлат сиёсатининг энг устувор йўналишларидан бири
сифатида изчил амалга ошириб келинмоқда. Айниқса, сўнгги йилларда давлат
бошқаруви ва жамият ҳаётида шаффофликни таъминлаш, фуқаролик назоратини
кучайтириш ҳамда соғлом рақобат муҳитини шакллантириш борасида кенг кўламли
ислоҳотлар амалга оширилди. 

Мазкур йўналишдаги муҳим қадам сифатида
Президентимиз ташаббуси билан қабул қилинган “Коррупцияга қарши курашиш соҳасида фуқаролик жамияти
институтларининг иштирокини янада кенгайтириш ва илмий тадқиқотларни
қўллаб-қувватлаш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарор ислоҳотларнинг янги босқичини бошлаб
берди.  

Қарорнинг муҳим жиҳати - коррупцияга
қарши курашда давлатнинг ягона ўзи эмас, балки фуқаролик жамияти институтлари,
оммавий ахборот воситалари, ёшлар ва илмий жамоалар ҳамкорликда иштирок
этишидир. Бу, бир томондан, давлат идоралари ҳисобдорлигини оширса, иккинчи
томондан, жамоатчиликда ҳалоллик маданиятини шакллантиришга хизмат қилади. 

Қарорда коррупцияга қарши курашишда
фуқаролик жамияти институтларининг иштироки кенгайтирилиб, халқаро меъёрлар
ижросини таъминлаш, ННТлар фаолиятини қўллаб-қувватлаш, ижтимоий буюртмалар
асосида лойиҳаларни молиялаштириш, шунингдек жамоатчилик фикрини ўрганиш орқали
маиший ва тизимли коррупция сабабларини таҳлил қилиш каби вазифалар белгиланди. 

Қарор доирасида ҳар йили коррупцияга қарши йўналишда фаолият юритаётган
нодавлат нотижорат ташкилотлари лойиҳаларига 10 миллиард сўмгача грант
маблағлари ажратилиши белгиланган. Шу билан бирга, ижтимоий буюртмалар асосида
ННТлар ишлаб чиққан лойиҳалар давлат томонидан молиялаштирилади. Бунинг учун
маблағлар Олий Мажлис ҳузуридаги жамоат фонди ҳамда Коррупцияга қарши курашиш
агентлиги ташкил этадиган рейтинг баҳолаш натижасида “қониқарсиз” деб топилган
давлат органлари ва ташкилотларининг бюджетдан ташқари маблағлари ҳисобидан
йўналтирилади. 

Ушбу механизм икки жиҳатдан аҳамиятлидир: авваламбор, фуқаролик жамияти
институтларининг коррупцияга қарши ташаббусларини молиявий жиҳатдан
қўллаб-қувватлайди. Иккинчидан, давлат органлари ва ташкилотларини ўз ишини
самарали ташкил этишга, очиқлик ва шаффофликни таъминлашга ундайди. Чунки,
рейтинг баҳолашда паст кўрсаткич қайд этилган идоралар ўз маблағларини ННТлар
лойиҳаларини қўллаб-қувватлашга йўналтиради. Бу эса, ўз навбатида, жамоатчилик
назоратининг таъсирчан механизмларидан бири сифатида хизмат қилади. 

Илмий-амалий ёндашувни кучайтириш
мақсадида эса Ўзбекистон нодавлат нотижорат ташкилотлари миллий ассоциацияси,
“Юксалиш” ҳаракати ва “Ижтимоий фикр” маркази муассислигида Коррупцияга қарши
курашиш муаммолари бўйича Минтақавий тадқиқот маркази ташкил этилади.  

Марказнинг асосий йўналишлари - маиший ва
тизимли коррупция ҳолатларини чуқур таҳлил қилиш, уларни келтириб чиқараётган
сабабларни ўрганиш, давлат органларига амалий тавсиялар тайёрлаш, халқаро ва
маҳаллий экспертлар билан ҳамкорликда илмий-тадқиқот лойиҳаларини амалга
ошириш, шунингдек, БМТнинг Коррупцияга қарши конвенцияси ва бошқа халқаро
келишувлар талабларининг ижросини ўрганишдан иборат. Бу вазифалар, аввало,
коррупцияга қарши жамоатчиликда муросасизликни мустаҳкамлашга, давлат
идораларининг ҳисобдорлиги ва шаффофлигини таъминлашга, илғор халқаро
тажрибаларни юртимиз шароитига татбиқ этишга замин яратади. 

Шу билан бирга, қарорга мувофиқ,
коррупцияга қарши курашиш агентлиги ННТлар билан узвий ҳамкорликда иш олиб
боради. Бу доирада салоҳиятни ошириш дастурлари ва тренинглар ташкил этилади,
ҳар йили миллий кенгашга ННТлар фаолияти ҳамда уларнинг давлат органлари билан
ҳамкорлик шакллари тўғрисида ахборот тақдим қилинади. 

Фуқаролик жамияти институтлари эса жамоатчилик назорати орқали давлат
органлари фаолиятининг очиқлиги ва ҳисобдорлигини таъминлайди. Масалан,
жамоатчилик эшитувлари, очиқ маълумотлар базалари, онлайн мониторинг
платформалари ва фуқаролар иштирокидаги экспертиза тизимлари кенг жорий
этилади. 

Халқаро тажрибаларга назар солсак, коррупцияга қарши курашда
давлат-жамоатчилик ҳамкорлиги энг самарали йўл эканини кўрамиз.  

Масалан, Финляндияда жамоатчилик иштирокисиз бирор давлат хариди амалга
ошмайди. Жанубий Кореяда университетлар коррупция хавфини баҳолаш тизимларини
ишлаб чиққан. АҚШда эса ННТлар очиқ маълумотлардан фойдаланиб таҳлилий
ҳисоботлар тайёрлайди ва сиёсий қарорлар устидан жамоатчилик назоратини
кучайтиради. 

Ўзбекистонда ҳам ана шундай илғор тажрибалар маҳаллий шароитга
мослаштирилмоқда. Мазкур қарор эса бу йўлда қудратли ҳуқуқий асос вазифасини
бажаради. 

Бир сўз билан айтганда, ушбу қарор
коррупцияга қарши курашиш жараёнида давлат ва жамият ўртасидаги ҳамжиҳатликни
таъминлайдиган янги модел сифатида тарихга кирмоқда. Бу ҳужжат фақат ҳуқуқий
асос эмас, балки халқ билан давлат ўртасидаги ишонч кўпригини мустаҳкамлайдиган,
ҳалоллик ва адолатни ҳаёт меъёрига айлантирадиган стратегик дастурдир. 

Эндиликда коррупцияга
қарши кураш – умумхалқ ҳаракати. Унда ҳар бир фуқаро ўз ўрнига эга, ҳар бир
ташаббус эса юрт келажагига хизмат қилади. 

Даврон КЕСИМОВ,
Демократик жараёнларни таҳлил қилиш маркази Қашқадарё вилояти ҳудудий бўлинмаси раҳбари,
Халқ депутатлари вилоят Кенгаши депутати.